Yozgat Coğrafyası

Yozgat Coğrafyası

Yozgat doğudan Sivas güneyden Kayseri Nevşehir Kırşehir batıdan Kırıkkale kuzeyden ise Amasya Çorum ve Tokat illeri ile çevrili olup 34º 05 – 36º 10 doğu meridyenleri ile 38º 40 – 40º 18 kuzey paralelleri arasında yer alır.Deniz seviyesinden 1300 metre yükseklikte olup 1 412 300 Hektar toprağa sahiptir 81 il arasında toprak genişliği bakımından 15sırayı alırilin doğudan batıya gidildikçe yüksekliği azalır

ilin en doğusu ile en batısı arasında 20 050 boylam meridyen farkı olup yerel saat farkı 8 20 dir Kuzeyi ile güneyi arasında ise 10 38lik enlem paralel farkı varır Ancak fark az olduğundan iklim üzerinde önemli bir etki yaratmamıştır ilin doğu – batı uç noktaları arasındaki kuş uçuşu uzaklık 216 km kuzey – güney uç noktaları arasındaki uzaklık 144 kmdir Yozgat alan bakımından Türkiyenin 15 ilidirilin izdüşüm alanı km² 13 597 gerçek alanı ise 14 123 km² dir

jeolojik durum
Yozgat, jeolojik bakımdan incelendiğinde I.-III zamanı kapsayan dönemde oluştuğu eski ve yeni çeşitli jeolojik yapıların bulunduğu görülürBu kayaçlar başlıca dört grupta değerlendirilebilir

a Metaformik Kayaçlar
b Bazik Kayaçlar
c Asidik kayaçlar
d Tortul Kayaçlar

Yozgatın jeolojik yapısında dikkat çeken bir özellik de yer altı sularının çok fazla değişik yerlerde kaynak olarak yer üstüne çıkmasıdırBu nedenle yer altı suyu bakımından oldukça zengindir.

yer şekilleri
Ülke topraklarının % 1.82sini oluşturan Yozgat, ili yer şekilleri bakımından genelde sade bir yapıya sahiptirYer şekillerinin büyük bölümünü platolar kaplamaktadırPlotaların üzerinde yüksekliği fazla olmayan dağ ve tepeler vardır Plato yüzeyini parçalayan vadi tabanlarında ve çukur yerlerde alüvyal ovalar oluşmuştur

il topraklarının yeryüzü şekillerine oranları aşağıda görüldüğü gibidir.

% 51.4 platolar
% 37.7 dağlar
% 10.9 ovalar

Polatolar
Yozgat ili iç Anadolu Bölgesindeki en geniş plato alanlarından olan Bozok Platosu üzerinde yer almaktadır Bozok platosu Kızılırmak yayının çevirdiği dalgalı bir arazi özelliğindedir Ortalama yüksekliği ise 1200 – 1400 marasında değişmektedir Kızılırmak Delice Irmak ve kolları tarafından derince yarılmış olan platonun yüksekliği kuzeybatı ve batıya doğru azalmakta olup 700 – 800 m yükseklikte olan Kızılırmak taban ovasında sona ermektedir.

Platonun güneyi lavlarla örtülüdürAkarsular bu volkanik alan içerisinde gömülerek derin vadiler oluşturmuştur Platonun kuzeydoğu kesiminde ise kalker tabakalarının yaygın olduğu daha dalgalı arazi yapısı görülmektedir

dağlar
Platolardan sonra ilde en geniş alanı kaplayan yeryüzü şekli dağlardır ilin doğu ve kuzeydoğu kenarlarında yer alan dağlar genellikle yüksekliği fazla olmayan kıvrımlı sıradağlar ve aşınarıkk alçalmış tepeler biçimindedir.

Kızılırmak Vadisi boyunca kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan akdağlar ildeki en önemli sıra dağlardırKıvrımlı sıradağlar halinde uzanan Akdağlar Kızılırmakın akış yönünü belirlemiş ayrıca ilin doğu komşusu olan Sivasa doğal bir sınır oluşturmuştur iç Anadolu Bölgesinin de önemli dağ sıralarında olan Akdağların yapılarında genellikle 2zamanın kalkarleri yaygın olup eteklerinde ise neojen tortulları yer almaktadır.

ilde ikinci önemli bağ sırası deveci dağlarıdır Bozok Platosunun kuzeyi boyunca uzanan Deveci Dağları Yozgat – Tokat illerin ile iç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri arasında doğal bir sınır oluşturmaktadır.

Çorum sınırındaki Zinciri ve Akdağ Kayseri sınırındaki Akdağların devamı olan Gevencik ve Keklicek dağları ilin diğer önemli dağlarıdır Bozok Platosu üzerinde arazinin dalgalı görünüşünü fazla bozmayan nispi yükseltileri 250 – 350 marasında değişen tepelik alanlar da çoktur Aşınmaya uğramış bu tepeler seller tarafından parçalanarak kırgıbayırı Badland adı verilen keskin sırtlarla birbirinden ayrılan pürüzlü yüzeyler oluşmuştur

yozgat ilinde yer alan başlıca dağlar
korkenez dağı 1524m
yazır dağı 1683m
aygar dağı 1641m
dağnı dağı 1755m
sırıklıdağ 2076m
hamzasultan tepesi 2272m
keklicek dağı 1369m
deveci dağları 1907m
gevencik dağı 1607m
akçadağ 1639m
zincirli dağı 1633m

ovalar
ilde ovaların kapladığı alan azdır Ovalar genellikle tepeler arasındaki çukur yerlere alüvyonların çökmesiyle oluşmuşturil genelinde Boğazlıyan Sarıkaya ve Yerköy ilçelerinde ova arazisi daha geniş yer tutmaktadır.

En önemli ovalar Boğazlıyan ve Yerköy ovalarıdırYerköy Ovası tepelikler arasında Delice Irmakın taşıdığı alüvyonların çökmesiyle oluşmuş alüvyal bir düzlüktürBoğazlıyan Ovasıda ilçenin batısında çevredeki tepelerden inen dere ve çayların taşıdıkları alüvyonlarla örtülü olup 6 – 7 km boyunda 5 – 6 km enindedir.

Sarıkaya ilçesinin 5 – 6 km kuzeyinde yine aynı şekilde oluşan verimli bir ovadır Bu ovanın kenarlarında Karayakup Hasbek ve Çıkrıkçı köy ve kasabaları bulunmaktadır Ayrıca çıplak yüzeylerden inen seller vadi diplerinde taban ovaları oluşturmuştur Çekerek Suyu Vadisi ve Karanlık derede yer alan bağ – bahçe arazileri bu özelliktedir Bu verimli topraklarda vadilerdeki ılık iklimin de etkisiyle üzüm fıstık ve ayva gibi çeşitli meyveler yetiştirilmektedir.

Vadi kenarları ve dağ eteklerinde sellerin bıraktığı materyallerden birikinti konileri oluşturmuşturBu birikinti alanlarına Karamağara Deresinin tabanlı vadisi kenarlarında beligin olarak rastlanmaktadır

iklim özellikleri
Yozgat ilinde iç Anadolu Bölgesinin yarı kurak karasal iklimi hakimdir Deniz etkisine kapalı olduğu için yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve yağışlı geçerYaz ile kış gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkları yüksektir Sert iklim koşulları Yeşilırmak havzasına giren Çekerek Vadisinde biraz yumuşamakta az da olsa Karadeniz ardı ikliminin etkileri görülmektedir

ilin iklim elemanları bakımından durumu
SICAKLIK Karalar çabuk ısınır ve çabuk soğurbu özellikten dolayı deniz etkisen kapalı olan Yozgatta yazlar sıcak kışlar ise soğuk geçer Temmuz ve Ağustos en sıcak aylardırTemmuz ayı sıcaklık ortalaması 19.20 C dirGörülen en yüksek sıcaklık 37.10 C olup 31 Temmuz 1957 tarihinde kaydedilmiştir

Sıcaklığın 30 0 C ve üzerinde olduğu gün sayısı ortalama 9.8 dir 250 C nin üzerinde olduğu gün sayısı ise 54.3türAncak sıcak olan bu günlerde bile karasllıktan dolayı geceler serindirYılın en soğuk ayı Şubat olup ortalama sıcaklık -2.1 0C dir Yozgatta, kaydedilen en düşük sıcaklık -24.4 0C dir ve 23 Şubat 1985 te ölçülmüştür Ortalama olarak yılın 107.8 gününde sıcaklık 00Cnin altına düşer Bu günler donlu gün kabul edilir Ortalama olarak sonbaharda ilk don tarihi Ekim ayı sonu ilkbaharda son don tarihi ise Mayıs ayı başlarıdır

nemlilik ve yağışlar ilde yağışın aylara ve mevsimlere göre dağılışı düzensizdirKış ve ilkbahar yağışlı mevsimler olup kış aylarında genel olarak kar yağışı görülmektedir ilk kar Kasım ayı başlarında düşer ve Mayısın ilk haftasına kadar devam eder Yılda ortalama 34 gün kar yağar Karla örtülü günler sayısı 57.4türÖlçülen en yüksek kar kalınlığı ise 92 cm dir.

ilkbaharda görülen yağışların çoğunu gündüz ısınan havanın hızla yükselerek soğuması ve yağışa dönüşmesinden kaynaklanan Kırk ikindi Yağmurları oluşturur Yıllık ortalama yağış miktarı 554.6 mm dirYıllık yağış gün sayısı 113.7 dirGenel olarak bahar aylarında görülen dolu şağışlarının ortalaması ise 3.3 gündür Ortalama 42.3 gün kırağılıdır Yılın 11 gününde sis görülür Kaydedilen ortalama orajlı gök gürültülü şimşekli gün sayısı 15 dir Ortalama bağlı nem % 66 olup en yüksek orana Aralık – Ocak aylarında % 77 en düşük orana Ağustos ayında % 54 ulaşır.

başınç ve rüzgarlar coğrafi konumundan dolaşı ilde hakim rüzgar yönü doğuya yakın kuzeydoğu ene durbu yönden yılda 7 743 saat rüzgar eser ortalama rüzgar hızı 2.9 m/sn diren hızlı rüzgar 33.1 m/sn dirortalama kuvvetli rüzgarlı hızı 10.8 m/sn ile 17.2 m/sn arası gün sayısı 46.1 fırtınalı 17.2 m/sn ve üzeri gün sayısı 4.6 dır yozgatın, yerel basıncı ortalama 869.3 milbardıren yüksek değer 892.9 olup ekim ayındı en düşük değer 841.2 mb olup mart ayında kaydedilmiştir.

bulutluluk ve güneşlenme yılın ortalama bulutluluk miktarı 4.6/10 olup 108.6 gün açık 0.0/10 – 1.9/10 geçer ortalama bulutlu gün 2.0/10 – 8.0/10 sayısı 184.8 gündür73.7 gün ise kapalı 8.0/10 – 10.0/10 geçer

günlük ortalama güneşlenme süresi 6 saat 44 dakika dıren fazla güneşlenme süresi temmuz ayında ortalama 11 saat 04 dakika en az güneşlenme süresi ise ortalama 02 saat 57 dakika ile ocak ayındadır.

yılın ortalama güneşlenme şiddeti 323.63 cal/cm2 diryıllık ortalama olarak 1076.4 mm buharlaşma olmaktadır

ençok sisli gün çandır 38 gün
en az sisli gün aydıncık 3 gün
en az yağış alan yer boğazlıyan 377.1 mm
en çok yağış alan yer akdağmadeni
en az karla örtülü gün aydıncık 12 gün
en yüksek basınç boğazlıyan 913.9 mb
en çok orajlı gün aydıncık 23 gün
en az orajlı gün çandır 9 gü

Dünya iklimi değişiyorGaz emisyonlarının meydana getirdiği küresel ısınma ulaşım araçları ve termik santrallerde kömür – petrol gibi organik kökenli yakıtların kullanılması sonucunda Co2 oranının artarak sera gazı etkisi yaratması ile gerçekleşmektedir.

Tüm dünyada yaşanan bu ısınma ve iklim değişiklikleri Yozgat ilinde de son yıllarda etkili olmaktadırBundan dolayı sıcaklık yağış ve mevsim süreleri uzun yıllar ortalamaların dışında değerler göstermektedir.