Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
Fasıl Müziği Nedir? Fasıl, dindışı Türk musikisi geleneğinde aynı makamda ve çeşitli formadaki eserlerin sıralanmasıyla yapılan konser demektir.Her tabakadan halkın musıki zevk ve kültürüne seslenebilen bir tür olarak yüzyıllardan beri etkinliğini sürdürmektedir. Klasik fasıl sıralaması; “taksim”, “peşrev”, “kâr”, “1.beste”,”2.beste”, “ ağır semai”, “yürük semai”, “saz semaisi” şeklindedir. Zamanla “şarkı” formunun önem kazanmasından sonra, bu geleneksel biçim yerini ağırdan başlayarak, gittikçe hızlanan çeşitli tempolardaki şarkılara bırakmıştır.
Fasıl Müziği Nedir
Fasıl musikisi sarayda, Enderun’un kurulduğu dönemden itibaren meşk sistemiyle öğretilmeye başlanmıştır. Saray dışından musiki ustalarınında katılımıyla padişah huzurunda icra edildiğinde “huzur faslı”, “harem faslı” diye adlandırılmıştır. Açık alanlarda ve sarayların divanhanelerinde kalabalık hanende ve sazendelerin katılımıyla icra edildiğinde ise “meydan faslı” , “küme faslı” diye de isimlendirilmiştir.
Fasıl musikisini icrâ eden topluluk belirli sazende ve hanendeden oluşur.Fasıl topluluğunu tef ’le usul vurarak “serhanende” adı verilen kişi yönetir.
Fasıl Heyeti Ne Demek?
Faslı icra eden topluluğa “fasıl heyeti” denir. Faslı defle usul vurmak suretiyle serhânende yönetir. Daha çok kapalı mekânlarda icra edilen fasıl “meydan faslı” adı altında açık alanlarda, saray düğünleri ve şenliklerinde de icra edilmiştir. Osmanlı döneminde gerek sarayda gerekse saray dışında kalabalık bir ses ve saz kadrosundan meydana gelen ve “küme faslı” diye anılan fasıl heyetleri mevcuttu. Küme faslında icra şekli, hânende ve sâzendelerin deflerle vurulan ritim tempoları içinde kalması ile sağlanan çalış ve söyleyiş beraberliğidir.
Hiçbir dinamik nüans anlayışının söz konusu olmadığı bu topluluklardaki sâzende sayısında devirlere göre değişiklikler göze çarpmaktadır. Meselâ IV. Murad zamanında bir küme faslında on iki sanatkârın yer aldığı, III. Selim döneminde yapılan fasıllarda heyette elli altmış kişinin bulunduğu, II. Mahmud devrinde ise fasıl heyetinde on yedi kişinin mevcut olduğu bilinmektedir. Ayrıca III. Ahmed’in şehzadelerinin sünnet düğünü münasebetiyle tertip edilen fasla bestekâr Enfî Hasan Ağa idaresinde 80-100 civarında sanatkâr katılmıştır. Saz çeşidi bakımından hayli zengin olan bu topluluklar icralarını uzun müddet sürdürmüşler ve Osmanlılar’ın son döneminde yerlerini başka programlara terketmişlerdir. Küme fasılları Cumhuriyet’ten sonra açılan İstanbul Radyosu ile 1938’de hizmete giren Ankara Radyosu’nda haftalık veya on beş günlük programlar halinde bir süre devam ettirilmiştir.
XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren şarkıya verilen önem sonucunda bu formun gittikçe rağbet kazanmasıyla repertuvarını bu tür eserlerden oluşturan ve adına “ince saz” denilen mûsiki topluluklarının icraları dikkati çeker. Küme fasılları kadar kalabalık ses ve saz topluluklarından meydana gelmeyen ince saz toplulukları eser sıralamasında büyük formlara çok az yer verirlerdi. Bunlar başta ağır aksak usulü olmak üzere küçük usullerle bestelenmiş şarkıları icra ederlerdi. Bu icralarda da eserler birbirine ara nağmelerle bağlanırdı.
Yine bu devirde Batı mûsikisinin sarayda ilgi görmeye başladığı dönemlerde kurulan Muzıka-yi Hümâyun’un şubeleri arasında bir de fasıl takımı yer almıştır. “Fasl-ı atîk” ve “fasl-ı cedîd” adlarıyla ikiye ayrılan bu toplulukta fasl-ı atîk daha çok klasik yapıdan ayrılmayan bir yol takip ederken fasl-ı cedîdde repertuvar genellikle armonize edilmiş şarkılar ve fantazi eserlerden oluşmaktaydı. Saraydaki fasıl topluluğu Cumhuriyet’in ilânından sonra Riyâseticumhur Mûsiki Heyeti adıyla bir müddet icralarını sürdürmüştür.
Osmanlı devrinde ayrıca çoğu halk zevkinden kaynaklanan eserlerin özel bir üslûp içerisinde derlenip sunulduğu “kaba saz takımları” vardı. Bu takımlar “köçekçe” ve “tavşanca” adı verilen mûsiki formlarını icra eder, oyun havaları çalarlardı. “Oyun koldaşı” da denen kaba saz takımlarının sazları bir veya iki lavta, bir kemençe, bazan bir zurna, bir def veya nakkāreden ibaretti. Bu takımlarda eserler ana melodik tema üzerinde birtakım improvize nağmelerle icra edilirdi.
Öte yandan 1940’lı yıllardan başlayarak radyolarda kurulan erkekler faslı, kadınlar faslı, karma fasıl toplulukları klasik tarzda olmasa bile yine de seviyeli fasıl örneklerinin sunulduğu heyetler olarak kabul edilmelidir.
