Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
Ansiklopedi Nedir
Belli bir yönteme göre düzenlenen, bilim, sanat ve uğraş dallarının tüm bilgilerini ayrıntılı olarak bir arada bulunduran, genellikle birkaç ciltten oluşan kitap, bilgilik Birçok bilginin sistematik ve çoğu zaman Alfabetik sıra ile düzenlenmesinden elde edilen müracaat veya el kitabı. Bu isim, bazan ilmin belirli bölümünün teferruatlı ve sistemli bir şekilde incelendiği kitaplar için de kullanılmaktadır. Ansiklopediler, lügatlar gibi yalnız bir kelimenin çeşitli manalarını veren eserler değildir. Çok değişik konular hakkında oldukça geniş ve olaylara dayanan bilgiler verirler. Mümkün olduğu kadar tarafsız hazırlanmaları beklenirse de, ister istemez hazırlayanların fikir ve kanaatleri muhtevalarından belli olur. Bu insanlık zaafından kurtulabilen yok gibidir
Ansiklopedinin iki önemli özelliği Konuların metodik düzenlenmesi ve her şeyi içine almasıdır. Kelime olarak eski Yunancadaki dairesel eğitim veya bugün genel eğitim dediğimiz bir kelimeden gelmektedir. Buradaki bilgiden, bilinmeye değer bilgi manası anlaşılmalıdır. Ansiklopediden de, hazırlayanların önemli kabul ettiği konular hakkında kesin bilgi vermesi beklenir.
Tarihi tetkiklerden anlaşıldığına göre ilk Ansiklopedinin, Platonun talebelerinden Speksippus tarafından M.Ö. dördüncü asırda yazıldığı tahmin edilmektedir.
Ortaçağda, bütün bilgilerin tek bir ciltte toplanması için büyük gayretler sarfedilmiştir. Bunlardan biri Dominikli yazar Beauvaisli Vincent tarafından hazırlanmış olup, yazarın ifadesiyle zamanın bütün bilgilerini ihtiva etmekteydi.
On yedinci asrın sonlarında ve 18. asrın başlarında alfabetik sıraya göre düzenlenmiş Ansiklopedilerin yayınlandığı görülmektedir. Bunlardan ilki, 1704 te ingilizce olarak yayınlandı. Daha sonraki senelerde yayınlanan ansiklopediler, 1751-1772 arasında 17 cilt ve ilave iki cilt halinde yayınlanan ortak bir çalışma sonucu, bir yazar yerine pekçok mütehassıs kişi tarafından hazırlanan ve genel sistemi yayınlayanlar tarafından tesbit edilen bir eser olarak ortaya çıkmıştır. Bu yol modern Ansiklopedileri hazırlatanların hemen hepsi tarafından benimsenmiştir. Böylece Ansiklopedi daha doğru bilgiler verirken eserin daha geniş ve tarafsız olması da sağlanmıştır.
ingilizlerin meşhur Encyclopedia Britannicası, Fransızların Encyclopediesi ile hemen hemen aynı zamanda yayınlanmıştır. 1768-1771 arasındaki ilk baskısından itibaren kendine has bir özelliğe sahib olmuştur. Büyük ikinci baskısı 1910-1911 de yayınlanmıştır. 1929daki 14. baskısından itibaren 24 cilt olarak ABDde yayınlanmaktadır.
Ansiklopedi, yayını, 19. yüzyılda yayılmış ve hemen hemen her ülke, kendi Ansiklopedisine 20. yüzyılın ortasında sahib olmuştur. Başlıca Enciclopedia italiana italyanca, 1925, Enciclopedia Universal ilustrada ispanyolca, Encyclopedia Americana ingilizce ve 30 cild olarak ve 1957 – 1960 arasında ikinci baskısı yayınlanan Bolşaya Sovetskaya Entsiklopedya Rusça 93 cild olarak
yayınlanmıştır Almanya ise 18. asır geleneğine sadık kalarak Grosse Brockhaus adlı eserin 16. baskısını Brockhaus Conversationslexion ismi altında yayınlamıştır. 1961 de yayınlanan Meyers Neunes Lexicon ise bunun bir taklididir. Ancak bu iki eser için, normal lügatlarda bulunan kelimeleri ihtiva ettiklerinden Ansiklopedik lügat olarak sınıflamak yerinde olur. 1935te kurulan EncyclopediaFrançoise 21 ciltlik bir eser olarak planlanmıştır. Lügat ansiklopedi olarak ün yapmış olan italyan Dizionaria Enciclopedica ve Fransız, Laroussesu da önemli eserlerdir.
islam dünyasında ve Türkiyede ansiklopedi Müslümanlar ansiklopedi karşılığında Külliyat, Dairat-ül-mearif, Muhit-ül-mearif, Kamus, Mevdua, Tabakat ve Mevsuat gibi isimler kullanmışlardır.
islam, tarihinde ve Osmanlı Devletinde yapılan ansiklopedi çalışmalarının pek azı genel ansiklopedi niteliğindedir. Genel ansiklopedi niteliğini kazananların bazıları şunlardır
Farabinin ihsaul-Ulum ve Et-Talim-us-Sanisi, ibn-i Sinanın Eş-Şifası, Resail-i ihvan-ı Safa, Ebu Hayyan Tevhidinin Risale fil-Ulumu, Şah Veliyyullah Dehlevinin Huccet-ullah-il-Baligası, Nevinin Netayicül-Fünunu, Taşköprüzadenin Miftah-us-Seadesi Bu eser müellifin oğlu tarafından Mevduat-ul-Ulum adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir. ayrıca Katip Çelebinin Keşf-üz-Zünunu, Erzurumlu ibrahim Hakkının Marifetnamesi, Şemseddin Saminin Kamus-ul-Alamı, Emrullah Efendinin Muhit-ul-Mearifi 1900, Mehmed izzetin Rehber-i Umur-i Beytiyyesi 3 cilt, 1908, Ali Seydinin Musavver Dairet-ul-Mearifi, Ahmed Rıfatın Lugat-ı Tarih ve Coğrafyası 1881, Batrik el-Bustaninin Dairet-ul-Mearifini 1900 saymak gerekir.
Özel manada ansiklopedik, eserler çok daha fazla telif edilmiştir. Bunlar değişik isimler altında toplanmışlardır. Daha ziyade kullanılan tabir tabakattır. ibn-i Sadın Tabakatı, ibn-i Subkinin Tabakat-ül-Kübrası, ibn-i Cülcülün Tabakat-ül-Etibba vel-Hükemasını zikredebiliriz. Ayrıca tıp sahasında ibn-i Sinanın El-Kanun fit-Tıp, Zekeriya Razinin El-Havisi, edebiyat sahasında Kaşgarlı Mahmudun Divanü Lugat-it-Türkünü sayabiliriz.
Cumhuriyet devrindeki ansiklopedik çalışmalara gelince ilk yayınlanan ansiklopedi Hayat Ansiklopedisidir Daha sonra 1940 ta islam Ansiklopedisi yayınlanmıştır. 1943 te inönü Ansiklopedisi, 1950 den sonra Türk Ansiklopedisi olarak yayınını tamamlamıştır. 1961de Hayat Yayınlarının hazırladığı Hayat Ansiklopedisi, 1968de Arkın Kitabevinin çıkardığı Cumhuriyet Ansiklopedisi ilk genel ansiklopedilerdir. Son yıllarda ise genel ve özel birçok ansiklopedi çıkarılmaktadır.
Türkiye Gazetesi Yayın Topluluğu tarafından çıkarılan Rehber Ansiklopedisi, islam Alimleri Ansiklopedisi, Peygamberler Tarihi Ansiklopedisi, islam Tarihi Ansiklopedisi, Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi, Sağlık Ansiklopedisi, Evliyalar Ansiklopedisi bunlardan bir kaçıdır. Hepsi telif eserdir
