Osmanlı Devleti

Osmanlı Devleti

Osmanlı Devleti Osmanlı Devlet-i Aliyye-i Osmaniye Avrupanın tanımladığı şekliyle Osmanlı imparatorluğu 1299-1922 yılları arasında varlığını sürdürmüş Türk devletidir. 29 Ekim 1923 tarihinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti bu devletin ardılı olarak kabul edilmektedir Devletin kurucusu ve Osmanlı Hanedanının atası olan Osman Gazi, Oğuzların Kayı boyundandır. Devlet, Bilecik ilinin Söğüt ilçesinde kurulmuştur. istanbul ile sınırlı bir şehir devletine dönüşmüş olan Bizans imparatorluğunu yıkmış, bazı tarihçilere göre bu Yeni Çağı başlatan olay olmuştur. Osmanlı Devleti, gücünün doruğunda olduğu 16. ve 17. yüzyıllarda üç kıtaya yayılmış ve Güneydoğu Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Afrikanın büyük bölümünü egemenliği altında tutmuştur

Ülkenin sınırları batıda Cebelitarık Boğazı ve 1553te Fas kıyılarına, doğuda Hazar Denizi ve Basra Körfezine, kuzeyde Avusturya, Macaristan ve Ukraynanınbir bölümüne ve güneyde Sudan, Eritre, Somali ve Yemene uzanmaktaydı. Osmanlı Devleti 29 eyaletten ve vergiye bağlanmış Boğdan, Erdel ve Eflak prensliklerinden oluşmaktaydı. Devlet zaman zaman denizaşırı topraklarda da söz sahibi olmuştur. 1565de Aceh Sultanlığının ilanı ve Atlantik Okyanusundaki kısa süreli toprak kazanımları Lanzarote 1585, Madeira 1617, Vestmannaeyjar 1627 ve Lundy 1655 bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Devlet altı yüzyıl boyunca Doğu dünyası ile Batı dünyası arasında bir köprü işlevi görmüştür. Büyük Jüstinyenin 1000 yıl önce egemen olduğu Konstantinopolis başkent istanbul ve Muhteşem Süleyman döneminde ele geçirilen çevre bölgelere sahip olan Osmanlı Devleti, Bizans imparatorluğunun Müslüman bir ardılı olarak kabul edilir. Osmanlı Devleti, Bizanslıların mimari, mutfak, müzik, boş zaman etkinlikleri ve devlet yönetimi alanlarındaki gelenk, görenekler ve tarihi birikimini de benimsemiş ve bu kavramları devlet bünyesinde yaşamakta olan Asya Türk Kültürü ve islam Kültürü aracılığıyla Osmanlı kültürel kimliği olarak adlandırılan özgün bir biçime dönüştürmüşlerdir

Hakimiyeti altında bulunan topraklarda yaşayan halklar zaman zaman, toplu ya da yerel ayaklanmalar ile Osmanlı iktidarına karşı çıkmışlardır. Genel olarak din, dil ve ırk ayrımından uzak durduğu için yüzyıllarca birçok devleti ve milleti hakimiyeti altında tutmayı başarmıştır. Osmanlı Devleti, Eski Türk örf ve adetlerinin ve islam kültürünün yükümlülüklerinin doğrultusunda bir yönetim şekli belirlemiştir.

Tarihi Osmanlı imparatorluğu Tarihi Ana Dönemler Beylik Dönemi Kuruluş Dönemi Yükselme Dönemi Duraklama Dönemi Gerileme Dönemi Dağılma Dönemi

Özel Dönemler Fetret Devri Köprülüler Kutsal ittifak Savaşları Lale Devri Rus Savaşları Nizam-ı Cedid Tanzimat Birinci Meşrutiyet ikinci Meşrutiyet

Osmanlı Devleti Tarihi Zaman Çizelgesi Osmanlı Tarihi Kronolojisi Osmanlı Devleti belirli tarihsel dönemlere ayrılarak incelenir. Dönemler, Osmanlı Devletinin yönetim yapısına ve dünya siyasetindeki yerine göre belirlenmiştir. Toprak büyüklüğünü temel alan ayrıştırmalardan daha detaylı bir bakış açısına izin vermektedir.

Beylik 1299 öncesi Osmanlı Devleti Beylik Dönemi Anadolu Selçuklu hükümdarı, Kayı boyunu Ankaranın yakınlarındaki Karacadağ yöresine yerleştirdi. Anadolu Selçuklu Devletinin Kayılara verdiği bu toprak 1.000 kilometrekareden ibarettir. Kayılar, batıya yönelerek Bizansın Söğüt ve Domaniç bölgelerini, Ertuğrul Gazi ile aldılar.

Anadolu Selçuklu hükümdarının Osman beye sancak gönderdiği 1299 yılı kuruluş yılı olarak kabul edilir. 13. yüzyılda Anadolu, giderek artan ölçülerle Moğol egemenliğine girmeye başladı. 14. yüzyıl başlarında Anadolunun batı kısımlarında pek çok Türkmen beyliği ortaya çıktı. Bu beyliklerin en küçüğü, Eskişehir-Sakarya-Söğüt dolaylarındaki Osmanoğulları Beyliği idi. Osmanoğulları Beyliği, artık iyice zayıflamış olan Doğu Roma imparatorluğu ile karadan sınıra sahip tek Türk Beyliği idi

Osmanoğulları Beyliğinin kurulduğu Eskişehir-Sakarya- Söğüt dolayları Anadoluda biçim bakımından ilhanlılara bağlı olsa da, Moğol ilhanlı etkisinin uzanamayacağı kadar batıda yer alan bir bölgeydi. Bu yüzden Osmanoğulları Beyliğinin toprakları, Moğol baskısından kaçan Oğuz aşiretleri, Anadolu Selçuklu asker, memur ve bilim adamı için bir sığınak yeri işlevini görüyordu. Osmanlı Devletinin, yanında bir çok boy da orada idi bunlara uç beylikleri denir. Osmanlı Devleti daha sonradan büyüyerek Avrupa yakasına geçti buradan Doğu Romayı alarak Avrupaya yayıldı.

Kuruluş 1299 – 1453 Ana madde Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi Bir Türk zincir zırhıOsman Bey Karacahisar,Bilecik,Yarhisar ve Mudurnuyu almıştır. Beyliğe adını veren Osman Beydir. Osman Bey, Çobanoğulları Beyliğinin vâsalı olarak akınlarda bulunurken, bu beyliğin Doğu Romayla anlaşması üzerine, bölgede Doğu Roma üzerine akınlarda bulunanlar, etkinliklerini bu kez Osman Beyin bayrağı altında sürdürdüler. Bu durum yavaş yavaş Osman Beyi bağımsızlığa iten bir etken oldu.

Osmanoğulları Beyliğinin genişlemesi, Marmara bölgesindeki büyük Doğu Roma kentlerinden Bursanın 1326da Osmanoğulları Beyliğinin eline geçmesiyle sürdü. Bursanın alınışını göremeden o yıl ölen Osman Beyin yerine geçen oğlu Orhan Bey zamanında da Osmanoğulları Beyliğinin gelişmesi hızlandı. Para bastırarak Osmanoğulları Beyliğini, Osmanlı Devleti haline getirdi. Bursanın ardından Marmara bölgesinin öteki büyük Doğu Roma kentleri, iznik ve izmit de Osmanlıların eline geçti. Osmanlı ilerlemesini durdurmak isteyen ve başında Doğu Roma imparatoru III. Andronikosun bulunduğu bir Doğu Roma ordusu PelekanonMaltepe denilen yerde bozguna uğratıldı 1329. Osman Bey döneminde, Osmanoğulları Beyliği yalnız Doğu Roma topraklarında genişlemişti.

Orhan Bey döneminde ise komşu Türk Beyliklerinin topraklarında da genişlemeye başladı. Böylece Osmanlılar hem Karesi Beyliğinin donanmasına, hem Rumeliye geçiş için önemli bir takım noktalara, hem de Rumeli topraklarını iyi tanıyan Karesi komutanlarına sahip oldular. Osmanlılar Rumeliye Doğu Roma imparatorluğunda Palaiologoslar ile Kantakuzenoslar arasındaki taht kavgalarından yararlanarak, 1354te ayak bastılar. Osmanlıların Balkanlarda ele geçirdikleri ilk üs Gelibolu Yarımadasında Çimpe Kalesi oldu. Orhan Beyin yerine oğlu I. Murat 1362 – 1389 geçti

Doğu Roma o sıralarda iç karışıklıklar içindeydi. Kantakuzen, Orhan Beyden, Çimpe Kalesi karşılığında yardım istedi. Orhan Bey, Doğu Roma Tekfurlarını vali bozguna uğrattı ve Çimpeyi Rumeliye geçişte üs olarak kullandı. iznik ele geçince Orhan gazi tuğrasının olduğu ilk Osmanlı parasını bastırtarak, tarihteki ilk padişah oldu. Donanma ilk kez Orhan Bey zamanında kuruldu ve Osmanoğulları Beyliği, Osmanlı Devleti haline geldi. Yine Orhan Gazi zamanında, 6 yıl süren kuşatmanın ardından Bursa alınarak başkent yapıldı.

I. Murat Hüdavendigar Balkan fetihlerini hızla sürdürdü. 1363te Edirne yakınlarında Sazlıdere denilen yerde, Osmanlı ilerlemesini durdurmak isteyen bir Doğu Roma – Bulgar ordusu yenilgiye uğratıldı ve bu zaferin ardından Edirne Osmanlıların eline geçti. Kısa bir süre sonra, Edirneyi geri almak isteyen Macar – Sırp – Bulgar – Eflâk – Bosna birleşik ordusu Edirne yakınlarında, Sırpsındığı Savaşında ağır bir yenilgiye uğratıldı 1364. Osmanlılar kısa süre içinde Bulgaristanı, Yunanistanı ve Sırbistanı ele geçirmeyi başardılar. 14.yy. sonlarında Osmanlı sınırı Tunaya ve Belgrada dayanmış bulunuyordu

Balkan devletlerinin ve onları destekleyen Avrupa devletlerinin Osmanlı ilerlemesini durdurma çabaları, I. Kosova Savaşı 1389, Niğbolu 1396, Varna 1444, II. Kosova Savaşı 1448 savaşları ile kırıldı. istanbulun Osmanlıların eline geçmesinden önce Belgrad ve dolayları, Arnavutluk, bazı liman şehirleri dışında Balkanlar büyük ölçüde Osmanlı egemenliğine girmiş bulunuyordu

Bu döneminde Germiyanoğlu Süleyman Şahın kızı ile I.Muratın oğlu Şehzâde Bayezitin evlenmeleri, Kütahya, Tavşanlı, Emet, Simav ve Gediz dolaylarının çeyiz olarak Osmanlılara geçmesine neden oldu. Yine 1.Murat döneminde Osmanoğulları Beyliği, Hamitoğulları Beyliğinden Akşehir, Yalvaç, Beyşehir, Karaağaç ve Seydişehiri 1374te 80.000 altın karşılığı satın alarak Anadoludaki bu genişleme, kendilerini Anadolu Selçuklularının vârisi sayan Karamanoğulları Beyliği ile sınırdaş yaptı ve bu durum Osmanlı – Karaman mücadelesinin başlamasına neden oldu. I. Muratın oğlu Yıldırım Bayezit I. Bayezit 1389 – 1402 tahta geçer.

Yıldırım Bayezit döneminde, Anadolu Türk birliği yeniden sağlandı. Ancak Osmanlının bu kadar güçlenmesi, o sırada bir Çin seferi hazırlığında olan Timuru korkuttu. Batısında böylesine güçlü bir devlet bırakmak istemeyen Timur, Karakoyunlu ve Celayirîli hükümdarının Osmanlıya sığnmasını bahane ederek Osmanlıya savaş açtı ve Ankaraya kadar geldi. O sırada istanbulu kuşatmakta olan bayezid kuşatmayı kaldırdı ve Çubuk Ovasında Timurun ordusu ile karşılaştı. Yapılan Ankara Meydan Savaşında bayezid kendisine bağlı Türk boylarının ona ihanet etmesinin de etkisiyle çok ağır bir yenilgi aldı

Timur, Devleti Bayezidin oğulları isa, Musa, Mehmet ve Süleyman çelebiler arsında paylaştırdı ve Anadolu beylerini eski topraklarına kavuşturdu. Yıldırımın oğlu Mustafa Çelebiyi de beraberinde Semerkanta götürdü. Mustafa çelebi daha sonra 1. Mehmet Mehmet Çelebi devrinde ülkesine döndü ve hükümdarlık iddiasında bulundu. Selanik dolaylarında kuvvet toplayan mustafa çelebi Mehmet Çelebiye yenilerek Doğu Romaya sığındı -Düzmece Mustafa olayı-. Doğu Romanın elinden bir müddet sonra kurtulan Mustafa çelebi 1. Murat zamanında tekrar isyan çıkarmışsa da yeğeni 1. Murat onu Edirnede yakalayarak idam ettirdi 1422. Bu arada Akşehirde bulunan Yıldırım Bayezid üzüntüsünden öldü 1422.

Fetret Devri adı verilen bu dönemde Mehmet Çelebi kardeşlerini yenerek 1413 yılında tahta çıktı. Çelebi Mehmet, anadolu türk birliğini bir ölçüde yeniden sağladı ve devleti eski gücüne kavuşturdu.Bu dönemde Venediklilerle yapılan ilk deniz savaşı, başarısızlıkla sonuçlandı.1421de yerine oğlu Sultan II. Murat padişah oldu.

Yükselme 1453 – 1579 Ana madde Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi Fatih Sultan Mehmetin Bellini tarafından yapılmış portresi Osmanlı Devletinin büyümesi1299-1683II. Mehmet, 1453te kuşattığı istanbulu 29 Mayıs 1453te zaptetti ve devletine başkent yaptı. Ardından, Doğu Roma tahtı üzerinde hak iddia edebilecek hânedanlara karşı harekete geçti. Mora Despotluğu 1460, Trabzon Rum impratorluğu 1461 ve Palailogoslar ile akrabalığı bulunan Galtulusi ailesinin ortadan kaldırdı. Sırbistan, Bosna ve Herseki ilhâk etti 1459

Balkanlarda genişleme Osmanlı Devletini Tuna üzerinde Macaristanla Arnavutluk, Yunanistan kıyıları ve Ege Denizinde Venedikle karşı karşıya getirdi. Uzun bir savaş 1463 – 1478 sonunda Venedik, işkodra, Akçahisar kentleriyle Limni ve Eğriboz adalarını Osmanlılara bırakmayı ve elde ettiği ticaret serbestliği karşılığında her yıl 10.000 altın ödemeyi kabul etti. Bu savaş sürerken II. Mehmet, Karamanoğulları Beyliğini ortadan kaldırdı 1468 Karamanoğullarını koruyan ve Venedikle bir antlaşma yapan Akkoyunlu hükümdârı Uzun Hasanı Otlukbelinde ağır bir yenilgiye uğrattı

Bu zaferle Osmanlı Devleti Fıratın batısındaki Anadolu topraklarına yerleşti Gedik Ahmet Paşanın Torosları ve Akdeniz kıyılarını zaptetmesiyle de Mısır Memlükları ile sınırdaş oldu. Gedik Ahmet Paşanın 1475te kuzey Karadenize yaptığı sefer, Ceneviz kolonileri Kefe ve Sudakın fethi ve Kırım Hanlığının Osmanlı himayesine girmesiyle sonuçlandı. Böylece Osmanlı Devleti bir iç deniz durumuna gelen Karadeniz üzerinde siyâsi ve iktisâdi tam bir egemenlik kurdu. II. Mehmetin güney italyanın fethiyle görevlendirdiği Gedik Ahmet Paşa, denizaşırı bir seferle Napoli Krallığının elinde bulunan Otrantoyu aldı ve italya içlerinde harekâta başladı. Ama II.Mehmetin 49 yaşındaki ölümü 1481 bu seferin yarım kalmasına neden oldu.

Ana madde istanbulun Fethi II. Bayezit 1481 – 1512, taht kavgasına girişen kardeşi Cemi yeniçerilere dayanan ishak ve Gedik Ahmet paşaların desteğiyle yendi Cem, Rodos Şövalyelerine sığınmak zorunda kaldı. 1484teki Boğdan seferi ile kuzey ticaretinin zengin limanları Kili ve Akkerman Osmanlı Devletine katıldı. Cemi ve Karamanoğullarının kalıntılarını destekleyen Memlüklarla savaş 1485 – 1491 ise genellikle Osmanlıların yenilgisiyle sonuçlandı. Venedikle savaş 1499 – 1503, Devlete Modon, Koron, Navarin, inebahtı limanlarını kazandırdı.

Yavuz Sultan Selim, Şah ismailin Anadoludaki müritlerine karşı şiddetli bir mücadeleye girişti. Şah ismaile karşı Çaldıranda kazandığı zaferden 1514 sonra Tebrize kadar ilerledi. Bundan sonra I. Selim, Memlüklera karşı harekete geçti. Ateşli silahlardaki üstünlüğü sayesinde kazandığı Mercidâbık 1516 ve Ridâniye 1517 savaşları, Osmanlı Devletine, Suriye, Filistin ve Mısırı kazandırdı. Hicaz, Osmanlı egemenliğine girdi. Böylece Osmanlı Devleti, Hint Okyanusuna açılma olanağına kavuştu ve islâm dünyasının önderliğini tartışmasız biçimde ele geçirdi. Bu arada I. Selim, halife ünvânı aldı ve bu unvan kendisinden sonra gelen Osmanlı padişahları tarafından da kullanıldı.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde devlet en güçlü ve şaşalı dönemini yaşamıştır.46 yıllık hükümdarlığında devlet doğal sınırlarına ulaşmış ve tam anlamıyla günümüzde süper güç tabir edilen konuma ulaşmıştır.Öyle ki dönemin en güçlü ülkelerinden Avusturya-Macaristan imparatorluğu ile yapılan bir antlaşmada Osmanlı Vezir-i azamı ile Avusturya-Macaristan imparatorluğu hükümdarı denk kabul edilmiştir. Yani Osmanlı nın 2.adamı ancak diğer ülkeleri muhattap alacak seviyededir.

Duraklama 1579 – 1699 Ana madde Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi Osmanlıda duraklama dönemi Sokullu Mehmet Paşanın ölmesiyle başlamıştır. Deneyimsiz kişilerin tahta geçmesi ile merkezi yönetimin bozulması sonucu, devlet yönetiminde otoritenin sarsılması, halkın devlete olan güveninin azalmasına ve iç isyanların çıkmasına neden olmuştur. Özellikle yeniçeriler artık padişaha karşı gelmekteydi. Yeniçerilerdeki Ocak, devlet içindir. anlayışı yerine Devlet, ocak içindir. anlayışı gelişmiştir.

Avusturya ve iran seferleri sonucu oluşan ekonomik sıkıntılar, tımar sisteminin bozulması ve nüfus artışının yarattığı sosyal hayattaki sıkıntılar ve çağın gerisinde kalınması ile eğitim alanındaki bozulmalar sonucu devlet duraklama dönemine girmiştir. Coğrafi keşiflerle ticaret yollarının önem kaybetmesi, sık padişah değişmeleriyle çok verilen cülus bahşisi ve yeniçerilerin artmasıyla verilen ulufe miktarının da artması Osmanlı ekonomisini yıpratmıştır.

Celali ayaklanmaları, Osmanlı toprak düzenini büyük ölçüde değiştirmiş, ağır vergiler yüzünden ya da “Büyük Kaçgun” sırasında yerlerinden olan çiftçilerin toprakları mültezimlerin ya da yerel yöneticilerin eline geçmiştir. Vergiler yüzünden borca giren köylüler, işledikleri toprakları sonunda tefecilere kaptırdılar. Osmanlı toprak düzeninin belkemiği olan tımar sistemi bozuldu. Büyük nüfus hareketleri ortaya çıktı ve kentlere büyük göçler oldu

Tarımsal üretim geriledi ve kıtlık tarım ürünleri fiyatlarının yükselmesine yol açtı. On binlerce insan yaşamını yitirdi ve pek çok yerleşim yeri yıkıma uğradı. Osmanlıda eğitimilmiyenin bozulması da Osmanlıyı geriletmiştir. Avrupadaki gelişmeleri Reform,Rönesans Osmanlının takip etmemesi Osmanlı için bir dezavantaj olmuştur.

Gerileme 1699 – 1792 Ana madde Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi, Osmanlı tarihinde Karlofça Antlaşmasından 1699 başlayarak, Yaş Antlaşmasına kadar 1792 geçen süreye denir.

Bu dönemde Karlofça ve istanbul Antlaşmasıyla kaybedilen yerleri geri almak ve mevcut toprakları korumak amacıyla batıda Avusturya ve Venedik, kuzeyde Rusya ve doğuda iran ile savaşlar yapılmıştır.

Bu yüzyılda Avrupadan geri kalındığı Pasarofça Antlaşmasından itibaren kabul edilmiş ve yapılan ıslahatlarda Avrupa örnek alınmıştır.

26 Ocak 1699 tarihinde Avusturya imzalanan Karlofça Antlaşması, Osmanlı-Kutsal ittifak Savaşlarını bitirmiştir. Karlofça Antlaşması, Osmanlı Devletinin toprak kaybettiği ilk antlaşmadır. Bu tarihten sonra Osmanlı Devletinin gerileme dönemi başlamıştır. Papa tarafından Osmanlı Devletine, karşı Avusturya, Lehistan, Rusya, Malta ve Venediklilerden oluşan bir ittifak ile uzun süren savaşlar sonunda yorgun düşen Osmanlı Devleti, Banat ve Temeşvar hariç, bütün Macaristan ve Erdel Beyliği Avusturyaya, Ukrayna ve Podolya Lehistana, Mora ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere bırakmıştır