Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
Gazan Mahmüd Han
ilhanlı hükümdarlarının en meşhuru. Çocukluğunun büyük bölümü büyükbabası Abaka Hanın yanında geçti. Abaka Han ve babası Argun Hanın bağlı olduğu Buda dininin prensiplerine göre yetiştirildi. Babasının 1284 te tahta çıkmasından sonra Horasan, Mazenderan ve Rey vilayetlerinin valiliğine atandı. 1291 de ilhanlı tahtına çıkan Geyhatuyu 1295 te deviren yeğeni Baydu, iktidarı ele geçirdi. Ancak Gazan, bu duruma karşı çıkarak Baydu ile mücadeleye girişti. Bu sırada kumandanlarından Nevruzun tebliği üzerine islamiyeti kabul etti. Onunla birlikte kumandanlarından, vezirlerinden ve askerinden 400 bin kişi de Müslüman oldu. Gazan, şükür olarak o seneyi oruç tutmakla geçirdi
Müslüman askerlerinin başında olarak yeniden harekete geçen Gazan, ilhanlı başkenti Tebrize girdi ve Bayduyu yakalatarak idam ettirdi. Böylece hükümdarlığını ilan eden Gazan Han, öncelikle ülke içerisinde huzür ve asayişi sağladı. Kendisine karşı isyan eden Moğolları
şiddetle bastırdı. iktisadi hayatı düzeltmek için faaliyet gösterdi. Sikke ve ölçü reformları yapmak ve vergi kaynaklarını yeniden tesbit etmek süretiyle devletin bütçesini düzene koydu. Halkı inim inim inleten vergi sistemi değiştirildi. Askerin maaşını yeniden tespit ederken, orduyu yeni silahlarla techiz etti.
Gazan Mahmüd Han, islamiyetin kuvvetlenmesi için elbirliği ederek kardeşçe çalışmasını Nasıra yazdı. Mısır Memlüklü sultanlarının dokuzuncusu olan Nasır bunu dinlemedi. Nasırın askeri Mardin taraflarını yağma etti. Gazan Mahmüd Han Halebe geldi. Humusta Nasır bozguna uğradı. Gazan Han burada bir kumandanını bırakıp geri döndü. Bu iki Müslüman sultanının arasını açanlardan biri de ibn-i Teymiyye idi. O, hadiselerde birleştirici değil bozucu rol oynadı. Gazan Mahmüd Han, 17 Mayıs 1304 te henüz otuz yaşındayken Racda vefat etti.
Gazan Hanın ölümüyle irandaki Moğol hakimiyeti, iç ve dış politikada en son sınırlarına ulaşmış oldu. Moğollar arasında islamiyetin yayılmasını sağlayan Gazan Han, ülkeyi pekçok cami, mescid, medrese, han ve hamam gibi dini ve sosyal eserlerle donattı. Tebriz yakınlarında bir rasathane kurdurdu. Fen ilimlerinden astronomi, tarih, tıp ve kimya ile meşgul oldu. Tarih bilgisi fazlaydı. Ana dili olan Moğolcadan başka birkaç lisan bilen Gazan Han, senenin ekseri günlerinde oruç tutar ve çok Kuran-ı kerim okurdu.
