Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
iyot Nedir
iyot iodine gri, siyah renkte parlak metalik bir elementtir Organizmada çok az miktarda ve önemli olarak tiroid hormonunun yapısında bulunur. iyot, eksikliğinde guatr denilen tiraid bezinin büyümesi ve kretenizm denilen durum görülür. Tıpta iyodun en önemli kullanılışı tentürdiyot diye bilinen antiseptik solüsyon şeklidir. Tentürdiot % 7 oranında iyodür, % 5 oranında potasyum iyodür ve % 83 oranında alkolden meydana gelmiştir.
Bulunduğu Yerler
İyot çevrede başlıca deniz suyunda çözümüş iyodür olarak mevcuttur, ayrıca bazı topraklarda, minerallerde ve bazı deniz ürünlerinde de bulunur. Potasyum iodürün bakır(II) sülfat ile reaksiyonu ile son derece saf halde iyot elementi elde edilebilir. Bu elementi saflaştırmanın birkaç başka yöntemi daha vardır. Element deniz suyunda seyrek bulunmasına rağmen kelp ve bazı başka deniz bitkileri iyodu bünyelerinde biriktirme yeteneğine sahiptirler. Bu sayede iyot gıda zincirine girer, ayrıca ucuz yoldan da saflaştırılabilir, ve ayrıca balıkta da bulunur.
Kullanım alanları
İyot ilaç yapımında, tuzlarda, antiseptiklerde, gıda katkılarında, boyalarda, katalizörlerde ve fotoğrafçılıkta kullanılır. Ayrıca tentürdiyotta da iyot vardır. Eskiden apikal apseli dişlerin tedavisinde kullanılan iyot bu dişlerde renklenmeye yol açmaktadır.
İzotopları
İyotun 37 izotopu vardır, bunlardan bir tek 127I kararlıdır.
129I pek çok bakımdan 36Cl’ya benzer. Çok az çözünür, az reaktiftir, ve nükleer reaksiyonlardan meydana gelir. Hidrolojik çalışmalarda 129I yoğunluğu genelde 129I’un toplam iyota (hemen hemen sırf 127I) olarak ifade edilir. 36Cl/Cl oranı gibi, doğadaki 129I/I oranı da çok düşüktür, 10-14-10-10 arası.36Cl’dan farklı olarak 129I’un yarı ömrü daha uzundur (15,7 milyon yıl), canlılara alınma eğilimi yüksektir ve farkli kimyasal özelliklere sahip çeşitli ionik şekillerde mevcuttur (başlıca I- ve IO3-). B yüzden 129I kolaylıkla biyosfere girebilir.
Meteorlarda bulunan 129Xe, supernovalarda üretilen 129I’ın yıkımından kaynaklandığı, bunun da güneş sistemini oluşturan toz ve gazlarda yer aldığı gösterilmiştir. Güneş sistemimizin erken evrelerinde var olduğu gösterilmiş olan 129I’nin yıkımı I-Xe radyometrik tarihleme yönteminde kullanılır. Bu yöntem güneş sisteminin ilk 50 milyon yılının tarihlenmesinde kullanılır.
İlginç Özellikleri
Koyu gri-koyu mor bir katı olan iyot, ısıtıldığı zaman süblimleşme ile burnu tahriş edici, pembe-mor bir gaza dönüşür. Bu halojen diğer pek çok elementle bileşik oluşturabilir, ama grubundaki diğer elementlerden daha az etkindir ve metalik bazı özellikleri de vardır. İyot; kloroform, karbon tetraklorür ve karbon disülfürde kolaylıkla çözünüp mor çözeltiler oluşturur. Suda az çözünüp sarı bir çözelti oluşturur. Nişasta-iyot komplekslerinin koyu mavi rengi serbest elementten kaynaklanır. Ayrıca deniz suyundaki iyot bazı yollarla saflaştırılabilir.
