Akhenaton Nedir

Akhenaton Nedir

Akhenaton mısır firavunları çoğunlukla zorba, baskıcı, savaşçı ve acımasız kişilerdir. Bu firavunların ortak özellikleri mısırın çok tanrılı dinini benimsemeleri ve bu din sayesinde kendilerini tanrılaştırmalarıdır Ancak mısır tarihinde bir tek firavun vardır ki, diğerlerinden çok farklıdır. Bu firavun tek bir yaratıcıya inanılması gerektiğini savunmuş ve bu yüzden özellikle çok tanrılı dinin kaymağını yiyen aman rahipleri ve bunlara destek veren bazı askerler tarafından büyük baskıya maruz kalmış, sonunda da öldürülmüştür

Bu firavun MÖ 14. yüzyılda basa geçmiş olan iv. amenofistir. İv. amenofis MÖ. 1375te tahta çıktığında yüzyılların getirdiği bir tutuculuk ve gelenekçilik ile karsılaştı. Bu döneme dek toplum yapısı ve halkın kraliyet sarayı ile olan ilişkileri değişmeden gelmişti. Toplum diş olaylara ve dinsel yeniliklere kesin olarak kapılarını kapalı tutuyordu. Tutuculuk, yukarıda da açıkladığımız gibi, mısırın doğal coğrafi koşullarından kaynaklanmaktaydı.

Firavunların halka benimsettirdiği resmi din, eski ve geleneksel olan her şeye katıksız bir bağlılığı zorunlu kılıyordu. Oysa iv. amenofis, resmi dini benimsemiyordu. Tarihçi Ernest gombrich söyle yazıyor

Eski geleneğin kutsadığı birçok alışkanlığı kaldırıp, halkının, bunca garip bir biçimde betimlenmiş şayisiz tanrısına saygı göstermek istemedi. Onun için tek bir yüce tanrı vardı, o da atomdu. Atana taptı ve onu güneş biçiminde imgelestirtti. Öteki tanrıların rahiplerinin etkisinden korunmak için, sarayını bugünkü el-amarnaya taşıdı.

Babasının ölümünden sonra genç yastaki iv. amenofis, büyük bir baskıya maruz kaldı. Bu baskının sebebi, geleneksel çok tanrılı mısır dinini değiştirerek tek tanrı inancına dayalı bir din getirmiş olması ve her alanda köklü değişikliklere girişmesiydi. Ancak TED önde gelenleri bu dini tebliğ etmesine müsaade etmediler. İv. amenofis ve ahalisi TED şehrinden uzaklaşarak tele el-amarnaya yerleştiler. Burada aka-et-atan adında yeni ve modern bir şehir inşa ettiler

İv. amenofis de amorun hoşnutluğu anlamına gelen adini aka-en-atan yani atana boyun egen olarak değiştirdi. Aman, çok tanrılı mısır dininde en büyük toteme verilen isimdi. Atan ise, amenofise göre göklerin ve yerin yaratıcısı idi ki bu sıfatla Allaha kast etmiş olması kuvvetle muhtemeldir.

Bu gelişmelerden hoşnut olmayan aman rahipleri, ülkenin içinde bulunduğu bir ekonomik krizden de faydalanarak akhenatonun gücünü elinden almak istediler. Düzenlenen bir komplo ile Akhenaton, zehirlenerek öldürüldü. Ondan sonra gelen firavunlar da hep rahiplerin etkisi altında kaldılar.

akhenatondan sonra basa asker kökenli firavunlar geçti. Bunlar eski geleneksel çok tanrılı dini yeniden yaygınlaştırdılar ve eskiye dönüş için önemli bir çaba harcadılar. Yaklaşık bir yüzyıl sonra da mısır tarihinin en uzun süre hükümdarlık yapacak firavunu ı. ramses basa geçti. ramses, birçok tarihçiye göre ısrailogullarina eziyet eden ve Hz. Musa ile mücadele eden firavundu