Hoca Dehhani Hayatı? Aslen Horasanlı olup, Anadolu Selçuklu sarayında yetişen divan şairi. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Horasan’da doğdu. Moğol istilası sırasında Anadolu’ya gelip yerleşti. Selçuklu Sultanı Üçüncü Alaeddin Keykubad’ın takdirini kazandı. Sultan’ın isteği üzerine Farisi olarak, 20.000 beyitlik Selçuklu Şehnamesi yazdı. Ancak eser bugün ortada yoktur. Divan edebiyatının ilk temsilcilerindendir. Gazellerinde mazmunlara açık şekilde yer verdi.
Hoca Dehhani Hayatı
Oğuz Türkçesini en zarif ve en sade şekilde kullanmıştır. Şiirleri devrine göre, Türk Edebiyatında gazel ve kaside nazım şeklinin ilk örnekleri olup, kolay anlaşılan benzetmelere yer vermiştir. Tasavvuf şiirinin hakim olduğu bir çevrede yaşamasına rağmen, şiirlerinde pek tasavvuf etkisi görülmez.
Farisi ve Türkçe şiirler yazan Dehhani, devrinin, çevresinin sosyal hayatını, ahlak, insan ve güzelliğini aksettiren ilk şairlerdendir.
Hoca Dehhani’nin Eserleri
Şâh-nâme Dehhanî’nin, Firdevsî’nin Şâh-nâme’si biçiminde bir şâh-nâme yazması için Sultan Alâeddin Keykubad’dan emir aldığı Yarcanî’nin Şâh-nâme ‘sinde kayıtlıdır. Bu emir üzerine 20.000 beyitlik bir Şâh-nâme yazmıştır. Fakat ne yazık ki bu eser bugün ortada yoktur.
Hoca Dehhani Şiirleri
Klasik Türk Edebiyatının ilk örnekleri Dehhanî’nin elimizdeki şiirleridir. Ondan evvel yazılmış eserlerinden mevcudiyetini kabul etsek bile elde örnekleri yoktur.
Dehhanî’nin şiirleri ise gazel ve kaside şeklinin oldukça basit, motiflerin sık sık tekrarlandığı örnekleridir ve kolay anlaşılır benzetmelerle doludur. Dehhanî’nin şiirlerine nazîre mecmualarında (Ömer bin Mezid’in Mecmûat ün-Nezâir, derlenişi 840/1436 ve Eğridirli Hacı Kemâl’in Cami ün-Nezâir, derlenişi 918/1512) bulunmaktadır.
Türkoloji sahasında özellikle yazmalar üzerinde araştırmalar derinleştikçe Dehhânî ve tabu diğer şâirler ve eserler hakkında da yeni bilgilerin ortaya çıkması çok muhtemeldir. Zîrâ henüz Türkiye’deki mevcut yazma eserlerin toplu katalogu ancak 1979 yılından bu yana yayımlanmaktadır.
Hoca Dehhani’nin Edebî Kişiliği
- Dehhani, Anadolu’da divan şiirinin din dışı konularda şiirler yazan bilinen ilk şairidir.
- Döneminde hemen bütün şairler dinî-tasavvufî konularda şiirler yazarken onun şiirlerinde pek tasavvuf etkisi görülmez.
- O, bahar, gül, içki meclisleri gibi dünya zevklerini; hasret, arzu, heves, içli şikâyetler hâlinde dünyevî aşkın çeşitli görünümlerini, hayatın geçiciliği gibi din dışı konuları işler şiirlerinde.
- Az sayıdaki şiirlerinde daha sonraki yüzyıllarda karmaşık mazmunlar hâline gelecek olan teşbih ve istiarelerin zengin örnekleri görülür. Bu bakımdan onun şiirleri, İran tesirinin görüldüğü ilk örnekler sayılmıştır.
- Dehhani’nin bugüne kadar ele geçen şiirleri bir kaside ve altı gazelden ibaret olup toplam yetmiş dört beyittir.
- Gazellerinde mazmunlara açık şekilde yer veren şair, Oğuz Türkçesini en zarif ve en sade şekilde kullanmıştır.
- Şiirleri, Türk edebiyatında gazel ve kaside nazım şeklinin ilk örneklerini oluşturur.
Şiirleri ifade ve teknik bakımından aynı devirdeki diğer Anadolu Türk şairlerine oranla daha başarılıdır.